نام گونه:
نام انگلیسی: White-rumped Vulture
(Indian White-backed Vulture)
نام علمی: Gyps bengalensis
نام فارسی: دال (کرکس) پشت سفید
خصوصیات ظاهری
اندازه (طول بدن): ۸۷ تا ۹۰ سانتی متر
وزن: - کیلوگرم
طول بال: ۲۰۸ سانتی متر
طول عمر: حداکثر - سال در اسارت
ردهبندی:
Kingdom: Animalia
Phylum: Chordate
Class: Aves
Order: Accipitriformes
Family: Accipitridae
Species: Gyps bengalensis
نر و ماده همشکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. اندازه ماده اندکی بزرگتر از جنس نر از دالهای به نسبت كوچ كجثه است. نر و ماده همشكل و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده بالغ قهوهای مایل به سیاه با گردن برهنه و لاغر و به رنگ خاکستری تیره دیده میشود. در قاعده گردن شنلی از پرهای نرم به رنگ سفید تا سفید نخودی دارد. شاهپرهای اولیه و ثانویه سفید و در تضاد با پوش پرهای سیاه رنگ زیر با لها به خوبی نمایان است. دمگاه و تا حدودی از روتنه، رانها و پوشپرهای زیر دم سفید هستند. پرنده نابالغ قهوهای تیره است، پرهای بدن دارای نواری به رنگ نخودی كمرنگ در مركز خود هستند و گردن با كركهای كوتاه و سفید رنگی پوشیده شده است.
رده حفاظتی
جزو پرندگان به شدت در معرض خطر انقراض ( CR ) است. در ایران نیز در فهرست پرندگان حمایت شده قرار داشته و دارای ارزش حفاظتی است.
زیستگاه - عادات و رفتار
مناطق باز و مسطح با درختان پراکنده را به عنوان زیستگاه بر میگزیند و بر خلاف سایر دالها کم تر در مناطق کوهستانی دیده میشود. تا حد زیادی به زیستن در مجاورت انسان خو گرفته و از لاشهها و زبالههای اطراف روستاها و شهرها تغذیه میكند. پرندهای به نسبت اجتماعی است و به طور معمول در دستههای کوچک به شکل قوز کرده روی درختان )به ویژه نخلها(، بام یا دیوار کشتارگاهها و مکانهای رهاسازی یا دفن پسماندهای روستایی و شهری دیده میشود. رفتاری شبیه دال دارد و هنگام استراحت سر را بین شانهها فرو میبرد. با بالهایی گسترده و بیتحرک بالبازروی میکند.
تغذیه
کرکسهای پشت سفید تقریباً منحصراً از بقایای حیوانات مرده صرف نظر از اینکه تازه یا فاسد باشند تغذیه میکنند. بسیاری از جمعیت آنها از طریق مخازن زباله، اطراف کشتارگاه و لاشههای دامها نیزتغذیه میکنند. همچنین از ماهیهایی که کنار دریاچه مرده و خشک شدهاند ،نیز تغذیه میکنند. گوشت را با منقار خود پاره و باز میکنند، و از بافت گوشت انعطاف پذیر نزدیکی دم شروع به تغذیه میکنند. بر سر غذا بین خود میجنگند، و با لگد زدن و بال زدن سایر کرکسها را دور میکنند.
لانهسازی – تولید مثل
جوجه آوری از اواسط مهر تا اواسط اسفند روی درختان بزرگ نزدیک روستاها، کنار جادهها و یا کانالهای آبرسانی آغاز میشود. تکهمسر هستند و آشیانه اش تودهای مسطح و نامنظم از ساقهها و شاخههای کوچک درختان است که اغلب با برگهای سبز پوشانده میشود. معمولا 1 و به ندرت 2 تخم بیضی كوتاه، به رنگ سفید مایل به قرمز تا قهوهای یا خاکستری مایل به قهوهای و به ابعاد 64در 86 میلیمتر میگذارد. تفریخ تخمها در حدود 45 روز به طول میانجامد. جوجهها در بدو تولد پوشیده از كرك، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند و در ابتدا توسط غذای نیمه هضم شده و برگردانده شده در كف آشیانه تغذیه میشوند. اطلاعات بیشتری در خصوص دوره پرورش جوجهها در دست نیست.
پراکنش جهانی
پراکنش در ایران
به صورت کمیاب مقیم نواحی شرقی هرمزگان و جنوب بلوچستان است. در 30 سال اخیر فقط سه مشاهده از این پرنده در این ناحیه از كشور به ثبت رسیده است.
تهدیدها
از مهمترین تهدیدها برای این پرنده در مقیاس بینالمللی را می توان به مرگ و میر ناشی از تغذیه از لاشههای حاوی آنتیبیوتیك و سایر داروها (نظیر تركیبات دیكلوفناك(، كاهش دسترسی پذیری به طعمه ناشی از كاهش جمعیت سمداران وحشی و بهبود مدیریت جمع آوری لاشه دامهای اهلی از طبیعت نسبت داد.
- مسمومیت غیر عمدی (خصوصاً در شرق و جنوب آفریقا)
- مزاحمت و تعرض به لانه (خصوصاً در شبه جزیره عربستان)
- کاهش جمعیت سم داران وحشی
- برق گرفتگی با تیر برق
تهدیدهای مهم در خاورمیانه
- سم های استفاده شده برای کشتن گوشتخوارانی مانند گرگ و کفتار
- تخریب زیستگاه (قطع درختان و چرای زیاد)
- شکار
- برخورد با توربین های بادی
- برخورد با خطوط برق
جهت کمک به حفاظت از این گونه، لطفا مشاهدات خود را ثبت کنید ثبت مشاهدات
منابع
اطلس پرندگان ایران
https://www.hbw.com
http://.birdlife.org
https://www.4vultures.org