نام گونه:
نام انگلیسی: Bearded Vulture (Lammergeier)
نام علمی: Gypaetus barbatus
نام فارسی: هما
خصوصیات ظاهری
اندازه(طول بدن): ۱۱۰ تا ۱۱۵ سانتیمتر
وزن: ۴/۵ تا ۷/۱ کیلوگرم
طول بال: ۲۵۰ تا ۲۸۵ سانتیمتر
طول عمر: تا ۴۰ سال در اسارت
ردهبندی:
Kingdom: Animalia
Phylum: Chordate
Class: Aves
Order: Accipitriformes
Family: Accipitridae
Species: Gypaetus barbatus
نر و ماده همشکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. اندازه ماده اندکی بزرگتر از جنس نر است. بر خلاف اکثر کرکسها، هما فاقد سر کاملاً طاس است. گردن و ساق پاها نامشخص و کاملاً پردار، دم لوزی شکل، بلند و تیره رنگ است. حلقه ای قرمز رنگ اطراف چشم دارد و نقاب روی صورت و بالها سیاهرنگ است. پرهای سیاهرنگ نقاب روی صورت از زیر چشم تا امتداد نوک به سمت پایین کشیده شده و ریش مانند است. سر و سینه و پاها حنایی رنگ با رگههایی برنگ کرم است. این رنگ آمیزی در اثر استحمام در آب غنی از آهن و یا مالیدن املاح آهندار به پرها ایجاد میشود لذا به رنگ پر کرکسهای بزرگ شده در اسارت کاملا روشن است و چندان حنایی رنگ نیست. در هنگام پرواز پر و بال و دم طرحی شبیه به صلیب دارد و پوشپرهای زیر بالها از شاهپرهای پرواز تیرهتر هستند.
پرندگان نابالغ رنگی قهوهای و خاکستری تیره دارند، موی پرهای ریش مانند صورتش کوتاهتر است. روتنه خاکستری مایل به نخودی، شکم روشنتر و سر و گردن قهوهای تیره تا سیاه است.
رده حفاظتی
از سال 2014 در فهرست در معرض تهدید (Near Threatened) IUCN قرار گرفته است. در فهرست پرندگان در معرض خطر انقراض ایران قرار داشته و دارای ارزش حفاظتی است.
زیستگاه - عادات و رفتار
هما در ارتفاعات بالای مناطق کوهستانی یافت می شود و قلمرو بسیار وسیعی دارد. بین 1000 تا 4500 متر از سطح دریا (گرچه بیشتر در ارتفاعات بالای 2000) زندگی می کنند، آنها غالباً در مناطق متروک مثل صخره ها، مناطقی با شیب تند، پرتگاهها یا درههای مشرف به مراتع و مراتعی که در آن حیوانات طعمه و شکارچیان آنها زندگی میکنند ساکن هستند. سکونت در چنین منطقهای برای آنها دسترسی به بقایای طعمه های شکار شده را فراهم می کند.
تغذیه
"lammergeier" یا "quebrantahuesos" به زبان اسپانیایی، به معنی استخوانشکن است، که گویای رژیم غذایی و علت نامگذاری آنهاست. 80 تا 90 درصد غذای آن را استخوانهای لاشهها تشکیل میدهد. معمولا استخوانهای کوچک را میبلعد و استخوانهای بزرگ را از ارتفاع زیاد بر روی تخته سنگهای مسطح پرتاب میكند تا بشكنند و از مغز استخوان آنها تغذیه میكند و این کار را تا رسیدن به نتیجه بارها تکرار میکند. گاهی از منقار برای خرد کردن استخوانها استفاده میکند. به ندرت دیده میشود كه با ضربات مکرر بال، منقار یا پا به جانوران مریض یا ضعیف حمله كند.
لانهسازی – تولید مثل
تک همسر هستند. جوجهآوری از اکتبر تا جولای است. 50 تا 90 روز قبل از گذاشتن تخمها، جفتگیری میکنند و لانهسازی حدود ۱۱ روز قبل از تخم گذاری شروع میشود. لانه تودهای بزرگ از شاخههای کوچک همراه با استخوانها است كه در غارهای مشرف به درهها و یا فرورفتگیهای واقع در دیوارههای سنگی پرتگاهها و در پناه برآمدگیها بنا میشود. در هر چرخه تولیدمثل مادهها یک تا دو تخم بیضی کوتاه، به رنگ نخودی یا مایل به زرد ، با خا ل های قهوه ای و ارغوانی، به ابعاد 85.6 × 66.1 میلیمتر می گذارند، که معمولاً تنها یک تخم زنده می ماند. جوجه ها بعد از تقریباً 54 تا 60 روز از تخم بیرون می آیند . جوجه ها در بدو تولد پوشیده از كرك، تا حدی ناتوان و برای تغذیه به والدین وابسته هستند و در ابتدا توسط غذای نیمه هضم شده و برگردانده شده در كف آشیانه تغذیه میشوند. در حدود 4 ماهگی (107 تا 117 روزگی ) قادر به پرواز میشوند و لانه را ترک میکنند، ولی همچنان تا مدتی پس از آن به آشیانه مراجعت میكنند.
پراکنش جهانی
پراکنش در ایران
تهدیدها
- مسمومیت با سرب (شکار با مهمات سربی و تغذیه لاشه های آلوده)
- مسمومیت غیر عمدی
- اختلالات ناشی از فعالیتهای انسانی
- برخورد با کابلهای برق
- آزار و اذیت مستقیم
- مسمومیت با دیکلوفناک
تهدیدهای مهم در خاورمیانه
- مسمومیت
- برخورد با خطوط برق
- کاهش جمعیت سمداران (کمبود غذا)
- کاهش و از بین رفتن زیستگاه
- اختلالات ناشی از فعالیتهای انسانی
- شکار
جهت کمک به حفاظت از این گونه، لطفا مشاهدات خود را ثبت کنید ثبت مشاهدات
منابع
https://www.4vultures.org
http://birdlife.org
http://bspb.org
https://www.hbw.com
https://animaldiversity.org